Inleiding
Iedere Nederlander heeft een geboorteakte. Dit is het bewijs bij de gemeente dat je bent geboren. Op deze akte staan een aantal gegevens, waaronder je geslacht. Maar wat als je je geen ‘man’ of vrouw’ voelt, maar juist ‘genderneutraal’? Wat komt er dan op de geboorteakte te staan? Hierover heeft een rechter uitspraak gedaan op 28 mei 2018. De zaak betrof een belanghebbende en het verzoek om genderneutraliteit te kunnen op nemen in de geboorteakte.

Aangifte geboorte
De regels van de geboorteakte staan in Boek 1, Afdeling 4, van het Burgerlijk Wetboek. In Nederland moeten nieuwe ouders binnen 3 dagen aangifte doen van hun kind bij de gemeente waarin het kind is geboren. Wanneer de aangifte niet binnen deze termijn kan plaatsvinden omdat er een weekend of een feestdag in de termijn valt, worden er 2 dagen aan de termijn geplakt. Als de aangifte is gedaan, geeft een ambtenaar van de burgerlijke stand een geboorteakte af. Op deze akte staan de gegevens van het kind (voor- en achternaam, geboortedatum, geboortetijd, geboorteplaats en geslacht) en de gegevens van de ouder(s). De vader en moeder (biologisch of niet-biologisch) van het kind kunnen de geboorte aangeven bij de gemeente. Wanneer deze niet in staat zijn dit te doen, zijn er een aantal andere personen die ook bevoegd zijn om het kind aan te geven.

De genderneutrale belanghebbende
Op 28 mei 2018 is door een rechter uitspraak gedaan in de zaak van een genderneutrale belanghebbende en het verzoek om bij geslacht op de geboorteakte ‘genderneutraal’ neer te zetten. Bij de geboorte van de belanghebbende in 1961 kon het geslacht niet worden vastgesteld en is toen ‘mannelijk’ aangegeven bij de aangifte van de geboorte. De belanghebbende ontwikkelde in de pubertijd echter het gevoel meer een vrouw te zijn dan een man, en heeft het laten veranderen in de geboorteakte. Maar ook dit bleek niet bevredigend te zijn, maar de optie om ‘genderneutraal’ in de geboorteakte op te nemen was in 2007 door de Hoge Raad afgewezen, omdat ‘de tijd nog niet rijp was voor zo’n verzoek’ (30 maart 2007 ECLI:NL:Hoge Raad:2007:AZ5686). De rechtbank in Roermond heeft nu echter aangegeven dat het wel tijd is voor de erkenning van genderneutraliteit op de geboorteakte (28 mei 2018 ECLI:NL:RBLIM:2018:4931). Er moet namelijk worden gekeken naar hoe een persoon zijn gender zelf beleeft, en niet zozeer naar de fysieke verschijningsvorm. 

Wanneer een persoon niet hun genderneutraliteit kan laten registreren, vormt dit een inbreuk op het privéleven, het zelfbeschikkingsrecht en de persoonlijke autonomie van die persoon, aldus de rechter. Deze beslissing is gemaakt op van artikel 8 EVRM (recht op het privéleven) en enige jurisprudentie van het Europese Hof van de Rechten van de Mens.

De rechtszaak is een belangrijke stap in de afschaffing van de geslachtsregistratie. Volgens het Transgender Netwerk Nederland (TNN) is de beslissing van de rechter ook revolutionair binnen het Nederlandse familierecht. Volgens de organisatie was de komst van de Transgenderwet in 2014 al een stap in de richting van het beeld dat, niet de geslachtskenmerken, maar de gender-identiteit leidend moet zijn bij een persoon. 

Nederland en genderneutraal
Voor veel handelingen in het dagelijks leven moet men aangeven of men man of vrouw is; denk bijvoorbeeld aan het bestellen van een artikel op bol.com (dhr./mvr.). In Nederland komt men wel steeds vaker in aanraking met genderneutraliteit. Voorbeelden zijn de beschikbaarheid van genderneutrale wc’s en de verandering in de aanhef bij de omroepen van de NS van ‘dames en heren’ naar ‘beste reizigers’.  

De bal ligt nu bij de wetgever. In veel landen wordt bij geslacht voor genderneutrale mensen een ‘X’ gezet, maar dit is in Nederland nog niet van toepassing. Om dit te verwezenlijken moet er een wetswijziging plaatsvinden. Momenteel kan men wel in de geboorteakte opnemen: ‘geslacht is niet kunnen worden vastgesteld’ (art. 1:19d BW). Deze zinsnede zal ook in de geboorteakte van de belanghebbende komen te staan. 

Geschreven door Fabian Strooper en Rebecca Mergler